دانلود مقاله محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن در فایل ورد (word) دارای 114 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد دانلود مقاله محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن در فایل ورد (word) کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن در فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن دانلود مقاله محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن در فایل ورد (word) :
محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن
مقدمه
محیط در فارسی به معنای احاطه کننده و در برگیرنده دنیا بوده و معادل انگلیسی آن Environment ( محیط متغیر و ناپایدار) میباشد . بطورکلی میتوان گفت که محیط اصطلاح جامعی برای تشریح شرایطی از قبیل محل، درجه حرارت ،نور، آب و غیره است که موجودات زنده در آن زندگی می کنند . اما محیط زمانی مورد بررسی است که درآن ارتباطات بین عناصر و اجزای تشکیل دهنده آن مد نظر قرار گیرند و به همین خاطر علم اکولوژی یا بوم شناسی این ارتباطات را مورد بررسی قرار می دهد. به عبارت بهتر ،اکولوژی دانش بررسی رابطه بین موجودات زنده با یکدیگر و با محیط زیست میباشد (10و6) .
زندگی نوع بشر محیطی سالم و استفاده از هوا، خاک و آب غیر آلوده حق طبیعی هر انسانی می باشد و انسان بنا به سرشت خود و سیستم هایی که در خلقت او وجود دارد، نیاز به هوایی پاک و محیط طبیعی سالم، تابش کافی آفتاب ، تامین غذای سالم ، آرامش و آسایش ، درجه حرارت و رطوبت و فشار هوای متعادل و بالاخره شرایط مناسب برای استفاده از ابزار مختلف دارد . با وقوع انقلاب صنعتی و استفاده از انرژی های فسیلی در صنعت و احتراق و نهایتاً بدنبال توسعه شهرها و گسترش و پیشرفت تکنولوژی در دنیا تحولات عظیمی در نوع زندگی انسان و به تبع آن در محیط زیست بشر به وجود آمد که روز به روز این تحولات موجب نگرانی بیش از پیش دانشمندان و طرفداران محیط زیست میشود .
صدمه شدید به زیست محیط کره زمین و درگیری بشریت در نبردی برای بقا موجب شده است که تمامی ملل دنیا با هم متحد شوند. این امر نشان میدهد که از بحران زیست محیطی دنیا ، شناختی جهانی حاصل شده است ولی هنوز هیچ راهکار اجتماعی مناسبی برای مقابله به این بحران وجود ندارد. بطوری که دانشمندان و رهبران تجاری آمریکا ، طرفداران محیط زیست را آدم های بدعنق میدانند و رهبران سیاسی کشورهای جهان سوم نیر دعاوی این افراد را کوششی برای ممانعت از شرکت این کشورها در روند صنعتی شدن می پندارند. لذا به جرأت میتوان گفت که اکثر جمعیت دنیا درک صحیحی از بحران زیست محیطی ندارند.
در این مقاله سعی براین است به مخاطرات زیست محیطی فرا روی بشر هزاره جدید و قوانین ملی و بین المللی مربوط به حفاظت از محیط زیست پرداخته و در خاتمه راهکارهایی برای مقابله با بحران زیست محیطی ارائه گردد .
اکولوژی محیط زیست انسان
محیط زیست از آب ، هوا ، خاک، انرژی و موجودات زنده تشکیل شده است. پایه‌های شناسایی این محیط زندگی ، علوم فیزیک ، شیمی ، زیست شناسی ، ریاضی و فنی و مهندسی هستند. جمعیت دنیا تا قرن 14 میلادی تقریبا یکنواخت بود و به علت پیشرفت تکنولوژی جدید و علوم پزشکی و ; جمعیت جهان بخصوص در کشورهای در حال توسعه ، در حال افزایش است. با تغییرات شدیدی که بشر در اکوسیستمهای محیط زیست خود فراهم می‌آورد، مشکلات بسیار زیادی را بوجود آورده است. اگر تدابیر بهداشت محیط انجام نپذیرد، طبیعی است که ادامه حیات بشر مختل خواهد شد.
آلودگی حرارتی محیط زیست
بعضی از کارخانه‌های تولید برق با توربین بخار کار می‌کنند. وقتی بخار از توربین خارج میشود توسط دستگاههای تقطیر ، دوباره مایع شده به توربین برگردانده میشود. برای سرد کردن دستگاههای تقطیر از آبهای سطحی استفاده میشود که پس از یک دور زدن به رودخانه و یا دریاچه برگردانده میشود و باعث گرم شدن آبها میشود که این فرآیند سبب بهم زدن شدید تعادل اکولوژی می‌گردد که آن را Thermal Pollution می‌گویند. که این آلودگی باعث کاهش اکسیژن محلول در آب شده و موجب مرگ موجودات آبزی میشود.
مواد زاید جامد و اثرات آن بر محیط زیست
دفع مواد زاید یکی از مهمترین مسائل در پاک نگه داشتن محیط زیست است. در بسیاری از شهرها و اجتماعات کوچک روشهای جمع آوری زباله ناقص بوده و تشکیلات منظمی برای دفع آنها وجود ندارد. لذا باعث جمع شدن حشرات و موشها میشود. و نیز به علت تجزیه مواد آلی آن ، بوی نامطبوع تولید میکند که برای سلامتی انسان مضر است. از بیماریهایی که توسط موشها منتقل میشود میتوان به تیفوس و طاعون اشاره کرد.
مخاطرات زیست محیطی
اگر چهار مولفه تشکیل دهنده زیست محیط یعنی هوا، آب ، خاک و صوت را به خاطر اهمیت آنها در روند زندگی موجودات زنده به خصوص انسان موکداً مورد بررسی قرار داده و به مخاطرات و آلودگی های این چند پارامتر بپردازیم قطعاً به بیراهه نرفته‌ایم . به طور کلی ، آلودگی عبارتست از هر گونه تغییر در ویژگی های اجزای تشکیل دهنده محیط ، به طوری که استفاده پیشین از آنها ناممکن شود و به طور مستقیم یا غیرمستقیم حیات موجودات زنده را به مخاطره اندازد .
آلاینده ها معمولاً در اثر فعالیت انسان پدیده آمده و همراهان دائمی جوامع پیشرفته بشری می باشند . افزایش جمعیت ، درآمد سرانه ، پیشرفت فن آوری و بالابردن استاندارد زندگی از عوامل مهم افزایش آلاینده های محیط زیست به حساب می آیند.
مهمترین مواد آلوده کننده هوا شامل منوکسید کربن(CO) ،اکسید ازت(N2O ،NO2 ، NO) ، هیدروکربونها و اکسیدانهای فتوشیمیایی ، اکسیدهای گوگرد(SO2،SO3) ،ذرات معلق ،سرب و کلروفلوئوروکربن (CFC) می باشد . منابع تولید کننده آلاینده های هوا ،خاک و آب به اختصار در جدول ( 1 ) آورده شده است .
جدول1- آلاینده های مهم هوا، آب، خاک و منابع تولید این آلاینده ها (برگرفته ازمنابع 10، 5، 4)
آلاینده های هوا منوکسید کربن اکسیدهای ازت هیدروکربنها اکسیدهای گوگرد ذرات معلق سرب کلروفلوئوروکربن
منابع یا عوامل تولید احتراق ناقص و اتومبیلها تخمیر باکتریایی و احتراق تجزیه باکتریایی و واکنشهای نفت و زغال سنگ فساد مواد آلی و احتراق زغال سنگ گردو غبار ، آتشفشانها و آتش سوزی جنگلها احتراق بنزین و خازنها یخچالها و دستگاههای تهویه
آلاینده های آب زباله های اکسیژن خواه عوامل بیماریزا ترکیبات آلی مصنوعی و نفت مواد معدنی و کانیها رسوبات مواد رادیواکتیو گرما
منابع یا عوامل تولید فاصلاب ، زباله های صنعتی و حیوانات اهلی فاضلاب شهری و صنعتی مواد سوختنی ، سموم و پلاستیکها و تصادفات نفتکش ها نمکهای محلول یونی ،اسیدهای معدنی و ترکیبات فلزی فرسایش خاک و تخلیه معادن فرآیندهای سنگ معدن ،سلاح های هسته ای و تولید انرژی فرآیند های صنعتی
آلاینده های خاک عناصر سمی مانند
Se,V,As,; آفت کش ها مثل
D.D.T کودهای شیمیایی فضولات آلی پاتوژنهای خاکزی سورفاکتانت ها
منابع یا عوامل تولید کارخانه های ذوب فلزات ، زباله های شهری و صنعتی حشره کشها و ترافیک بقایای نباتی سمپاشی شده ، سموم روی خاک مصرف بی رویه کودهای شیمیایی در مزارع عدم به کارگیری صحیح کودهای حیوانی عدم دفع صحیح فاضلابهای شهری مصرف شوینده های سخت
در جدول فوق ، اکثر آلاینده های خاک و آب ، هردو مولفه محیطی را تواماً تحت تاثیر قرار میدهند .
آنچه که از جدول 1 بر می آید این است که بشر به دست خود محیط زندگی خود را روز به روز رو به انحطاط پیش می برد. بطوری که فعالیت هایی مانند حمل ونقل ، احتراق مواد فسیلی ، فرآیندهای صنعتی و وجود زباله های جامد از مهمترین عوامل تولید کننده‌آلاینده های محیط زیست هستند که بشر بیش از پیش به گسترش آنها می افزاید . علاوه بر آلودگی هوا، آب و خاک امروزه آلودگی صوتی نیز یکی از مهمترین معضلات زندگی شهری به حساب می آید .
منابعی که موجب آلودگی صوتی میشوند عمدتاً شامل موتورها (اعم از موتور سیکلت تا موتور جت )، وسایل خانگی تولید کننده صدا ومشاغل صنعتی میباشند. براساس پژوهش های انجام شده ، آلاینده های صوتی شهر تهران عبارتند از: الف) وسایل نقلیه موتوری، ب) آژیر اتومبیل ها، ج) فرودگاهها، د) مته های کمپرسی، هـ )وسایل پخش صوت خانگی ، و)بلندگوها و ز) سروصدای جمعیت در کوچه و خیابان .
اما آلودگیهای زیست محیطی مزبور موجب به خطر افتادن سلامتی انسان و جامعه میشوند که میتوان به مخاطرات محیطی زیر که سلامتی نوع بشر را تهدید می کند به طور فهرست وار اشاره کرد :
1- عوامل عفونی که منشاء محیطی دارند و عمدتاً توسط آب ناسالم و وسایل ابتدایی دفع فاضلابها ( به خصوص در کشورهای در حال توسعه ) موجب گسترش این عوامل بیماریزا در جامعه میشوند.
2- محرکهای دستگاه تنفسی از جمله گاز دی اکسید گوگرد، دی اکسید ازت ،فرم‌آلدئید موجود در کفهای عایق سازی منازل ،گرد وغبار و بخار فلزها مانند اکسید قلع و اکسید آهن ، از عوامل تحریک یا تشدید بیماریهای تنفسی در شهرهای آلوده می باشند.
3- خفه کننده ها که همانا گازهایی هستند که مانع مصرف اکسیژن توسط سلولهای بدن میشوند مانند گاز منوکسیدکربن که از احتراق ناقص سوختهای فسیلی به وجود می‌آید.
4- آلرژن‌ها مانند علف کشها ،حشره کشها و بعضی از فلزات مثل نیکل موجب حساسیت در افرادی میشوند که با آنها سرو کار دارند .
5- عوامل روانی ناشی از سروصدا ، ازدحام و شلوغی شهرهای بزرگ و ; از جمله مباحث مهم در علم بهسازی محیط است چرا که جوامع انسانی به شدت تحت تاثیر این عوامل قرار می گیرد.
تخریب لایه ازن ،تهدیدی جهان شمول
لایه ازن در استراتوسفر زمین که انسان را از خطرات ناشی از تابش تشعشات فرابنفش خورشید مصون می دارد، بوسیله مواد شیمیایی ساخته دست بشر سریعتر از آنچه که دانشمندان پیش بینی کرده است، در حال نابودی است . بنابراین ، خطر در انتظار آینده بشر نیست بلکه هم اکنون در حال وقوع است . پژوهشهای انجام شده در اتمسفر ،وجود غلظت های بسیار زیادی از منواکسید کربن (CLO) را تایید کرده است .
این ماده شیمیایی یک محصول فرعی کلروفلوئوروکربن ها ( فرئونها= CFCS ) است که مهمترین عامل تخریب ازن شناخته شده است فرئونها در یخچالها ،دستگاههای تهویه هوا ، به عنوان حلالهای تمیز کننده در کارخانجات و به عنوان مواد پف کننده در تولید نوعی اسنفنج پلاستیکی به کار می روند . بعد از تأیید سوراخ لایه ازن درسر تا سر قطب جنوب ( در سال 1985 ) بسیاری از کشورها به توافق رسیدند که اقداماتی در این مورد انجام دهند. به همین منظور ، در سال 1987 پروتکل مونترال به تصویب بیش از 70 کشور جهان رسید که هدف آن کاهش 50 درصد تولید فرئون تا سال 1999 بود .
برخی از کشورها بر قطع کامل تولید فرئون مصمم شدند. گاز حیات بخشی (ازن )که از بین میرود ، شکلی از اکسیژن است که مولکولهای آن به جای دو اتم معمولی دارای سه اتم اکسیژن است ،این ساختمان ساده ازن قادر است اشعه ماورای بنفش را جذب کرده و اثرات منفی آن بر روی انسان را زایل سازد، این اشعه علاوه بر تاثیر بر عدسی‌های چشم، موجب تغییر در DNA و نهایتاً سرطانهای پوستی میشود . ثابت شده است که به ازای 10 درصد کاهش در ازن موجود ،26 درصد به سرطانهای پوستی افزوده میشود .
گفته میشود با تخریب لایه ازن ، تغییر آب و هوایی در کرده زمین اجتناب ناپذیر است . آنچه که دانشمندان را به وحشت انداخته است ،این حقیقت است که فرئونها تا دهها سال پس از ورود به فضا، در اتمسفر باقی می مانند ، لذا اگر امروز تولید فرئونها متوقف گردد، میزان کلراستراتوسفر همچنان در حال افزایش خواهد بود و حداقل تا یک قرن به مقدار طبیعی برنخواهد گشت. اگر لحظه ای به میلیونها یخچال و تهویه هوا ،کوهی از اسفنج ،
بالش ولایی مبلمان و تارو پود قالی ،رودخانه ای از حلالهای صنعتی و مواد پاک کننده که همگی حاوی ماده خنک کننده فرئون هستند ، فکر کنید مطمئناً عمق فاجعه را بیشتر حس خواهید کرد. اما آنچه که بنظر میرسد این است که کشورهای صنعتی و تولید کننده فرئونها باید به فکر ابداع سیستم های بازیابی مجدد مواد مورد استفاده کنونی باشند و هزینه زیادی را در این مورد متقبل شوند . البته باید خاطر نشان کرد که مصرف فرئون ها در کشورهای عضو پروتکل مونترال به شدت کاهش یافته است
جمهوری اسلامی ایران در سال 1990 (1369) به عضویت کنواسیون وین در آمده و یکی از اعضای امضا کننده پروتکل مونترال میباشد لذا از حدود 12 سال پیش اجرای مفاد این پروتکل در کشور ما لازم‌الاجرا بوده است .
قوانین (راهکارهای ) ملی و بین المللی مربوط به حفاظت از محیط زیست
بنا به اهمیت موضوع حفاظت از محیط زیست ، اصل 50 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و برنامه های توسعه همگی تاکید بر جلوگیری از اختلالات زیست محیطی شهری و روستایی دارند. علاوه بر آن ، قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست (مصوب 28/3/1353 و اصلاحیه 24/8/1371)در 21 ماده و چندین تبصره، راهکارهایی را برای کنترل محیط و جلوگیری از تخریب آن ارائه داده است و این مهم را از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست دانسته است .
این قانون در ماده نهم تاکید دارد براین که « اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست » را فراهم نماید ممنوع است . منظور از آلوده ساختن محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا زمین به میزانی که زیان آور به حال انسان یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان و ; می باشد .
آنچه که در این قانون ( ماده 15 ) پیش بینی شده ، این است که مامورین سازمان حفاظت محیط زیست ضابطین دادگستری محسوب میشوند، که نشاندهنده اهمیت موضوع است .
تشدید مشکلات زیست محیطی از سال 1970 میلادی ،متخصصین سازمان ملل متحد را وادار کرد که فعالیت گسترده ای را با ابعاد سیاسی ، فرهنگی ،اقتصادی ،اجتماعی و فنی انجام دهند ، بطوریکه ابتدا در سال 1972 کنفرانسی با عنوان « انسان و محیط زیست » در استکهلم سوئد و بعد در سال 1992 در ریودوژانیرو برزیل با عنوان « سران زمین » برپا گردید .
اولین اصل بیانیه ریو چنین بود : « انسان محور اصلی توسعه پایدار و شایسته برخورداری از زندگی سالم ،پربار و هماهنگ با طبیعت است » و اصل 25 این بیانیه به صراحت چنین می گوید : « صلح ،توسعه و حفاظت از محیط زیست لازم و ملزوم . در راستای کمک به حفظ محیط زیست کنوانسیون های متعدد بین المللی از جمله کنوانسیون وین در مورد حفاظت از لایه ازن ، کنوانسیون تغییرات آب و هوا و کنوانسیون بین المللی آمادگی ، مقابله همکاری در برابر آلودگی نفتی . ; به اعضای اکثر ممالک دنیا رسیده است که تقریباً در تمامی آنها جمهوری اسلامی ایران عضویت دارد .
با همه این ضوابط بین المللی و تلاشهای دفتر برنامه ریزی محیط زیست ملل متحد (UNEP) ،جهان نه تنها قادر به کاهش اثرات مخرب انسانی بر محیط زیست در چند سال گذشته نبوده است بلکه مسائل حاد جدیدی مانند آلودگی شدید جو ، کاهش تنوع زیستی ،تخریب لایه ازن ،پدیده گلخانه ای گرم شدن کره زمین و بروز تغییرات جدی در سیستم های اقلیمی نیز به مشکلات پیشین افزوده شده است
چه باید کرد ؟
برای کنترل اختلالات محیطی و حفاظت از محیط زیست میهن عزیزمان ایران می توان توصیه هایی به شرح زیر ارائه داد :
1- از طریق آموزش صحیح و همگانی بیاموزیم که « با محیط بسازیم و برای محیط بسازیم ».
2- در طرح ها و برنامه های توسعه شهری توجه به انسان و ارزشهای او مقدم بر استفاده از تکنولوژی است .
3- فاضلابها ،زباله ها و انواع گازهای شیمیایی به نحوی صحیح کنترل شوند تا طبیعت را آلوده نکنند. در غیر اینصورت تولید موادی که آثار زیان بخش برای زیست محیط دارند صلاح نیست .
4- استفاده از وسایط نقلیه با سوخت غیرفسیلی ( مثل برق یا انرژی خورشیدی )مورد توجه بیشتری قرار گیرد .
5- ساخت و ساز ساختمانها و بزرگ راههای درون و برون شهری طوری صورت گیرند که محیط زیست کمتر تحت تاثیر قرار گیرد.
6- علاوه بر حفظ و ابقای محیط زیست ،توسعه پایدارِ سازگار با محیط زیست پیگیری و اجرا گردد . براساس ایده توسعه پایدار باید تکنولوژی سازگار با محیط زیست ترویج شده و ثروتهای منابع بین نسلها انتقال یابد .
7- تعریف استاندارد های دقیق و صحیح برای آب ،هوا ،خاک و صوت و اصرار بر رعایت و اجرای دقیق این مقررات توسط همه آحاد جامعه به ویژه صاحبان صنایع ، می تواند بشارت دهنده حفظ مناسب محیط زیست در سالهای آتی باشد .
8- از آنجایی که ایران تولید کننده فرئون ها نمی باشد ، لذا باید همچنان از واردات این مواد جلوگیری شود و برای استفاده از مواد جایگزین مقرراتی وضع و اجرا گردد.
9- تصویب قوانین صحیح و راهگشا براساس مطالعه کارشناسانه مسائل و اجرای صحیح این قوانین با دقت و نظارت کامل و بدون مصلحت اندیشی قطعاً کمک شایان توجهی به حفظ محیط زیست خواهد کرد.
منابع :
1- اکبری ،پروین . 1373 تخریب لایه ازن . فصلنامه علمی محیط زیست . جلد 6 ، شماره 2
2- بی نام .1371 . قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست . اصلاحیه مورخ 24/8/71 مجلس شورای اسلامی.
3- ثابتی ،عرفان . 1380 . پسامدرنیسم و بحران زیست محیطی (ترجمه) . انتشارات نشر چشمه .
4- دبیری ،مینو . 1375 آلودگی محیط زیست (هوا،آب ، خاک ، صوت ) . نشر اتحاد.
5- شریعت پناهی ،محمد . 1376 . مبانی بهداشت محیط . انتشارات دانشگاه تهران .
6- شیعه ،اسماعیل . 1372 ملاحظات زیست محیطی در توسعه تکنولوژیکی شهرها . فصلنامه علمی محیط زیست . جلد 5 . شماره 1 .
7- فتوره چی ، مهدی . 1371 بیانیه ریو در باره محیط زیست و توسعه (ترجمه ) . فصلنامه علمی محیط زیست . جلد 4 ، شماره 2 ، ویژه نامه ریو .
8- مخدوم ،محمد و هنریک مجنونیان . 1371 گزارش ملی ،اجلاس سران کشورها در مورد زمین . فصلنامه محیط زیست . جلد 4 ،شماره دوم .
9- Carraro, Carlo .1999. International Environmental Agreements on Climate change. Kluwer Academic Publishers.
10- Kumar, H.D. 1992. Modern Concepts of Ecology. Vikas publishing House PVT LTD.
حفاظت محیط زیست
مقدمه
بحث در مورد روابط انسان و طبیعت یک بحث قدیمی است. آیا انسان برای این خلق شده است که بر طبیعت غلبه کند، آقا و صاحب آن شود یا اینکه به دلیل جنگ علیه طبیعت ، دیوانه است. مدتهای مدیدی چنین می‌اندیشیدند که طبیعت با نیروی فوق‌العاده تصفیه کننده و تنظیم کننده‌اش ،
تعرضات انسان را هضم خواهد کرد و کشفیات علمی زیانهای احتمالی پیشرفت را خنثی خواهد نمود، جهان افسار گسیخته است. جمعیت ، جنگل‌زدایی و مصرف انرژی با خطر برهم زدن نظم موزون و شگفت‌انگیز مکانیزم جهان ، سرعت می‌گیرند. یک سرود محلی فرانسوی چنین می‌گوید: آسیابان تو در خوابی ، آسیابت خیلی تند می‌چرخد ; .
حفاظت از حیونات و گیاهان بومی؛ چرا؟
انسان هوشمند ; یا انسان ویرانگر؟ جد گاو اهلی امروزی در سال 1627 در لهستان کشته شد. گورخر کواگای معروف نیز که به واسطه پوشش پوستش نیمه اسب و به واسطه گردنش نیمه گورخر بود، در سال 1880 در آفریقای جنوبی ناپدید شد. گاهی اوقات هیچ چیز جلوی خشم ویرانگر انسان را نمی‌گیرد. سازمان بین المللی حفاظت از طبیعت تعداد 5 هزار جانور را در فهرست قرمز انواع مورد تهدید قرار داده است.
شاید بعضی بگویند: خوب ، که چی؟ مگر دایناسورها حدود 655 میلیون سال پیش ، از کره زمین محو نشدند؟ مسلما بلایای طبیعی یا تغییرات آب و هوایی باعث دگرگونیهای مهمی در میراث جانداران ما شده‌اند. آیا این میتواند دلیلی باشد برای آنکه ، انسان به شخصه ، مصیبت فقر و حتی انهدام جهان زنده را سازماندهی کند؟
ضرورت حفاظت از موجودات زنده
ضرورت حفاظت از موجودات زنده ، دست کم به چهار دلیل است.
زنجیره حیات
جهان زنده زنجیره حیاتی باور نکردنی‌ای است که نابودی حتی یک حلقه آن بدون کیفر نمی‌ماند. جانوران محتاج گیاهان هستند که قادرند انرژی خورشیدی را به غذا تبدیل کنند. گیاهان برای انتقال دانه‌های گرده و بارور کردن آنها ، محتاج جانوران هستند و بقای جانوران منوط است به بقای طعمه‌هایشان.
یک گنجینه درمانی
پزشکان ، هزاران گیاه را در آمازون ، هند ، آسیای جنوب شرقی و چین به طریقه سنتی استفاده می‌کنند. جانوران بویژه آبزیان منشا داروهای بسیار زیادی هستند. 80درصد از جمعیت کشورهای در حال توسعه با داروهای طبیعی معالجه میشوند.
یک انبار وسیع
مواد خوراکی و محصولات کشاورزی ما به تنوع زیستی وابسته‌اند. طبیعت مخزن بزرگ مواد خوراکی است که هنوز چندان مورد استفاده قرار نگرفته است. انسان در انتخاب مواد غذائیش کاملا محافظه‌کار است.
معدنی برای صنعت
نشاسته‌ها ، شیره بعضی از نباتات ، روغنهای گیاهی ، چربیهای گیاهی یا حیوانی ، دیر زمانی است که مورد استفاده تمامی شاخه‌های صنعت قرار می‌گیرند. گیاهانی مانند نیشکر ، چغندرقند و گندم ، امیدهای شناخته شده انرژی سبز هستند.
بهره برداری مفرط از انواع جانوران
علت تهدید بیش از 3/1 از انواع موجودات ، بهره برداری مفرط از آنهاست. انسان برای تهیه کالاهای مفید ، لوزام زیبایی یا کالاهای جالب توجه ، انواع موجودات را به شیوه‌ای کنترل نشده مورد بهره برداری قرار داده است.
عاج فیلها ، شاخ کرگدنها ، پوست تمساحها ، کاسه لاک‌پشتان حیوانات آزمایشگاهی و ; جنسهای تجارتهای پرسود هستند. جانوران تنها موجوداتی نیستند که مورد بهره برداری مفرط واقع شده‌اند. بهره برداری از جنگل باعث کاهش و حتی نابودی انواع گیاهان شده است.
چگونه از طبیعت حمایت کنیم؟
حفظ پارکها
یکی از طرق نجات انواع موجودات و مسکن طبیعی آنها عبارت است از ایجاد حفاظتگاهها یا پارکها ، اولین قانون در بسیاری از پارکها به حمایت و نگهداری مربوط میشود. برای احیا زنجیره حیاتی که شامل حیوانات شکاری و طعمه‌ها میشود، بسیاری از انواع موجودات کمیاب باید دوباره وارد شوند. گاهی اوقات لازم است که انسان به بعضی از انواع موجودات مزاحم نظم دهد و بالاخره نباید فراموش کرد که محیط طبیعی غالبا نیاز به نگهداری دارد.
حفاظتگاههای گیاه شناسی و باغ وحشها
هنگامی که یکی از انواع موجودات در مرز نابودی قرار دارد، میتوان با انتقال آن به خارج از مسکن طبیعی و قرار دادن آنها در یک حفاظتگاه گیاه شناسی یا در یک باغ وحش در صدد نجات نهایی آن برآمد. در فرانسه ، چهار حفاظتگاه گیاه شناسی وجود دارد.
مقررات
حفاظت از طبیعت میتواند از سه طریق زیر انجام شود. حمایت قانونی از انواع موجودات ، حمایت قانونی از محل‌های ویژه ، فضاها ، حفاظتگاهها و ; ، سلاح قدرتمند ، اما گرانقیمت خرید زمین ، در فرانسه سازمان حفاظت محیط زیست در طی 15 سال ، 6 درصد از طول سواحل دریایی یا دریاچه‌ای را خریداری کرده است.
شش اهرم برای عمل
قوانین
قانون مربوط به موسسات ناسالم یا خطرناک به سال 1917 بر‌می‌گردد. قوانین متعدد جالب توجه در زمینه‌های مختلف مربوط به محیط زیست پایه گذاری شده است، بویژه قوانین 1961 و 1980در مورد آلودگی آب ، 1975 در مود فضولات ، 1985 در مورد کوهستان ، 1986 در مورد ساحل دریاها 1987 در مورد خطرهای جدی دیگر. اگر این قوانین به نحو احسن اجرا شوند و میان مجریان قوانین همکاری و هماهنگی وجود داشته باشد، میتوان تا حدودی به حفظ محیط زیست امیدوار بود.
انگیزه های اقتصادی یا مالیاتی
چهار نوع انگیزه اقتصادی مالیاتی به اجرا در آمده‌اند. وضع مالیاتی برای جریمه کردن کالا یا فعالیت‌هایی که برای محیط زیست نامساعد هستند، کاهش مالیات یا پرداخت سوبسید برای کالاهایی که از آلودگی محیط زیست می‌کاهند مانند بنزین بدون سرب و انگیزه‌های دیگر.
شهروندان و انجمنهای فعال
دولت یا اجتماعات محلی ممکن است در وظیفه خود در حفاظت از محیط زیست اشتباه کنند. یا کم‌کاری کنند. بنابراین در صورت فقدان دولت قدرتمند شهروندان خودشان باید بسیج شوند تا بتوانند از محیط زیست حمایت کنند.
• آموزش محیط زیست: قوانین مالیات‌ها ، نمی‌توانند شهروندان را مجبور به محترم شمردن محیط زیست کنند. مگر آنکه این احترام از طریق آموزش به آنها القا شود.
تحقیقات علمی
مسلما ، فقدان اطمینانهای علمی ، مسئولین سیاسی یا اقتصادی را از اتخاذ تصمیم‌ها و ازپش بینی نامعلوم ، معاف نمی‌کند. تحقیق علمی مربوط به محیط زیست بسیار ضعیف است. دو کشور متحده آمریکا و آلمان 60 درصد از تحقیق جهانی در زمینه محیط زیست را به خود اختصاص میدهند. در سطح اروپا بسیاری از برنامه‌های جامعه اقتصادی در مورد محیط زیست است.
اقدام بین المللی
زمین یکی است اما جهان چنین نیست. این فرمول یادآوری میکند که بشر کشتی‌سوار است. اما به تعداد دولتها ، کاپیتان وجود دارد. به لطف خدا ، ضرورت همکاری بین‌المللی در آغاز قرن 21 ، تشدید شده است.
لایه اوزون
حقیقت امر لایه ازن چیست؟
لایه ازون در قسمت شمالی زمین در سال 1980 بین 15تا20 درصد کاهش پیدا کرده است. برای رفع این مشکل جمعی ازبهترین متخصصان زمین شناسی هر سال برای تحقیق وجستجو دور یکدیگر جمع می شوند .در سال 1992 پروکتیل مونترئال درباره’ لایه اوزون مطالعه و تحقیقی داشت که فهمید بزرگ شدن سوراخ لایه اوزون بستگی به آلودگی هوا و تولید مواد سمّی دارد
در همان سال سازمان ملل متحد و حفاظت از محیط زیست برنامه ای را طرّاحی کرد که این برنامه جهت محافظت و حمایت از محیط زیست و مخصوصا لایه اوزون به نام برنامهUNEPطراحی کرد که این برنامه جهت جلوگیری از تولید مواد سمّی و مواد شیمیایی آلوده کننده،است.مولکولهای اکسیژن(O2) به اکسیژن اتمیک (O) تبدیل می -شوند .اکسیژن اتمیک به سرعت با مو لکولهای بیشتری ترکیب شده و به شکل اوزون می شود .
ان پوشش حرارتی که در سطح بالا رشد کرده و سلامتی لایه اوزون را به خطر انداخته است و این مورد باعث شده است که اگر استراتوسفر نباشد ما نتوانیم بدون آن زنده بمانیم . بالای استراتوسفر مقداری از آلودگی مضّر اشعه مادون بنفش را و همچنین تشعشعاتی از خورشید (امواج بین 320 تا 240) را که باعث می شود لایه اوزون آسیب ببیند
و همچنین جان گیاهان به خطر بیفتد را جذب میکند.اشعه مادون بنفش با تابیدن نور مولکولهای اوزون را میشکافد ولی اوزون می تواند تغییر شکل بدهد و عکس العمل زیر ازآن حاصل میشود:
O + O2 مادون قرمز + O3
O2 + O O3
همچنین اوزون در اثر عکس العمل زیر نابود میشود :
O3 + O O2 + O2
عکس العمل دوم با افزایش پیدا کردن ارتفاع آهسته انجام می شود امّا عکس العمل سوم سریعتر انجام می شود. دربین همکاری عکس العمل ها تمرکز اوزون درحال تعا دل است. دربالای اتمسفر اکسیژن اتمیک هنگا می که اشعه مادون بنفش در سطح بالایی است، پیدا می شود. در اثر حرکت استراتوسفر هوای متراکم تری بدست می آید وجذب اشعه ی مادون بنفش افزایش می یابد و سطح اوزون به حد اکثر و تخمینا” km20می رسد.همراه با تئوری کمپمن یک مشکل نیز وجود داشت که این مشکل در سال 1960 تشخیص داده شد وحقیقت این بود که اوزون به وسیله عکس العمل 4 آهسته حرکت می کرد
و دیده نمی شود. گرم شدن زمین ترمیم حفره اوزون را به تعویق می اندازد دانشمندان هشدار داده اند :پدیده گرم شدن زمین می تواند تلاشها برای ترمیم حفره اوزون را که قرار بود تا سال 2050 انجام گیرد،حدود30سال به تعویق اندازد .این مو ضوع به رقم پیشرفتهایی است که بای از رده خارج کردن مواد شیمیایی مخرّب اوزون انجام شده است.
طبق گزارشی کاهش فراوانی در مصرف گازهای ساخته دست انسان بنام (کلروفلورو کربن) پدید آمده است .اینها گازهایی هستندکه لایه محافظ زمین را می خورند .دانشمندان گفتند:اگر کشورها مصمم به دنبال نمودن این روند باشند ،(حفره داخل لایه اوزون به آغاز به جمع شدن و کوچک شدن خواهد نمودتا اینکه ظرف 50 سال ترمیم خواهد شد . ) این جمع بندی و نتیجه گیری توسط (مجمع بررسی فرایند های استراتوسفر و نقش آن در آب و هوا SPARC به عمل آمد .
این مجمع از صد ها کارشناس اقلیمی که دسامبر سال 1999در آرژانتین گرد هم آمدندو در سایه توجهات سازمان هواشناسی جهانی تشکیل جلسه دادند،شکل گرفته است. این دانشمندان هشدار دادند: حتّی اگر کاهش مصرف گازهایCFC برآورده شود،پدیده گرم شدن زمین_که نتیجه تولیید گازهای گلخانه ای با وجود کربن به عنوان عنصر اصلی آن است و از سوختهای سنگواره ای بدست می آید _میتواند محلت ترمیم حفره اوزون را چند دهه به تعویق اندازد.
به عنوان یک تناقض ، گرم شدن زمین ،جو را در نزدیکی سطح زمین حرارت میدهد اما لایه پایینی (استراتوسفر) یعنی جایی را که اوزون قرار دارد همچنان سرد نگه میدارد . این دماهای پایین به ویژه درزمستان مسبب جمع شدن ابرهای استراتوسفر در نواحی قطبی میشود . این پدیده آغازگر واکنشهای نابود کننده اوزون توسط مولکولهای کلری استکه توسط کلروفلورو کربن ها آزاد میشوند. پیش بینی های دایر بر این که حفره اوزون که بالای قطب جنوب قرار دارد، به زودی کوچک خواهد شد
با آخرین اطلا عات مغایرت دارد که نشان میدهد که این حفره درحال گسترش است وبه طور بی سابقه ای در چند سال اخیر بزرگ شده است.
تاریخچه سوراخ شدن لایه اوزون :
ابتدا: جریان تاسف بار سوراخ شدن لایه اوزون در لایه زیر استرا توسفر در بالای منطقه انتارکتیکا اولین بار در دهه هفتاد (1970 تا 1979)توسط یک گروه تحقیقاتی به نام BAS کشف شد .این گروه در مورد اتمسفر بالای منطقه انتارکتیکا از یک ایستگاه تحقیقاتی که بسیار شبیه این عکس میباشد مشاهده می گردند. *اطلاعات ایستگاه تحقیقاتی هالی * ایستگاه تحقیقاتی BAS فالکر اولین بار در حالی تحقیقات را انجام داد که اندازه گیری اولیه در سال1985برای اولین بار سوراخ شدن لایه اوزون آنچنان نگران کننده بود که دانشمندان تصور میکردند
که دستگاهای اندازه گیری خراب است .آنها دستگاه های دیگری جانشین آن دستگاه ها کردند تا آنکه نتایج بدست آمده اندازه گیری های اولیه را تایید کرد .چندماه بعد که سوراخ شدن لایه اوزون قابل مشاهده بود،(پس از مشاهده سوراخ شدن لایه اوزون تحقیقات قبلی تایید شد)از طرف دیگر اطلاعات ماهواره TOMS سوراخ شدن لایه اوزون را نشان نمی داد ،
بدین دلیل که نرم افزارهایی که اطلاعاتی در مورد لایه اوزون میداد به صورتی برنامه ریزی شده بود که لا یه اوزون در منطقه کوچکی موردبررسی قرار می گرفت .بررسی های بعدی ، اطلاعات بدست آمد هنگامی که نتایج گروه BASمنتشر نشد،مورد تایید قرار گرفت و بیانگر این مطلب بود که سوراخ شدن لایه اوزون به طور سریع ودر مقیاس بزرگی بر بالای منطقه انتارکتیکا انجام می شود.
اوزون لایه ای را در استراتوسفر تشکیل میدهد که منطقه استوا باریکتر و در دو قطب پهن تر است .میزان اوزون در بالای سطح کره زمین به وسیله مقیاسی به نام DU Dobson units اندازه گیری میشود که این میزان در منطقه استوایی در حدود 260DUاست و به میزان بیشتری در جاهای دیگر است . این در حالی است تغییرات فصلی بسیار وسیعی اتفاق میافتد واین در حالی شکل می گیرد و اشعه ماورای بنفش در لایه استراتوسفر نفوذ میکند یا آن را می شکافد.
از آلودگی هوا چه میدانیم ؟
سالیانه 3 میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که 90 درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند . دربعضی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست می دهند بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر بطور خاص مربوط به آسم، برونشیت – تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژی های مختلف تنفسی است .
تعریف آلودگی هوا
آلودگی هوا به وجود هر ماده ای در هوا که میتواند برای انسان یا محیط او مضر باشد اطلاق می گردد. آلاینده ها ممکن است طبیعی و یا ساخته دست بشر باشند و ممکن است به اشکال مختلف ذرات جامد یا قطرات مایع یا گاز باشند که بالغ بر 180 آلاینده می باشند .
منابع انتشار آلاینده های هوا:
منابع آلوده کننده هوا به دو قسمت طبیعی و مصنوعی تقسیم بندی می شود.
1- منابع طبیعی
– فعالیت های آتشفشانها و آتش سوزی جنگل ها
– گرد و غبار طبیعی
– دود و مونواکسید کربن ناشی از آتش سوزی ها
– گاز رادون ناشی از کانی های زمین
– درختان کاج که ترکیبات آلی را از خود متصاعد می کنند.
2- منابع مصنوعی
وسایل نقلیه موتوری مشکلی اساسی هستند که دی اکسید نیتروژن که مهمترین آلوده کننده هوا است را تولید می کنند .سایر منابع مصنوعی آلوده کننده هوا عبارتند زغال سنگ سوزها ، صنایع مختلف آلودگیهای ناشی از سوزاندن بقایای کشاورزی و ;
آلاینده ها ی هوا :
ترکیبات آلوده کننده هوا به دو قسمت گازها و ذرات جامد تقسیم می شوند :
1- ذرات جامد :
ذرات کوچک و جامد براساس اندازه تقسیم می شوند و عبارتند از: pm10 و pm2/5 . دسته اول ذراتی که دارای قطر کمتراز 10 میکرومتر هستند و دسته دوم ذراتی که دارای قطر کمتر از 5/2 میکرومتر هستند . ذرات با قطر کمتر از 5/2 میکرومتر برای سلامتی زیانبارترند .
2- گازها :
شامل مونواکسید کربن ، دی اکسید نیتروژن ، دی اکسید گوگرد ، هیدروکربن ها ، ازن و ; می باشند .
آلودگی هوا در منازل :
دی اکسید کربن یک گاز آلوده کننده هوا نیست ولی همواره به عنوان یک عامل مهم در بررسی کیفیت هوای منازل مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان شاخص کیفیت هوا لحاظ می شود . افرادیکه در معرض این هوا قرار می گیرند ، دچار خستگی – عدم رضایت و عدم تمرکز می گردند . مواد و مصالح ساختمانی مثل رنگ ها بخصوص رنگهای با ترکیبات سربی ، حشره کش ها و اسپری فرمالدئیـــد نیز می توانند باعث آلودگی هوا در منازل گردد.
حفاظت با آلودگی هوا:
در روزهایی که اخبار و رادیو تلویزیون و روزنامه ها هوا را در شرایط بحرانی اعلام می کنند این خبر به شما کمک می کند که خود را از آلودگی هوا محافظت کنید . AQI ( یا شاخص کیفیت هوا ) یک شاخص برای گزارش کیفیت هوای روزانه می باشد . AQI با اندازه گیری آلاینده هایی چون ازن ، منواکسید کربن ، دی اکسید گوگرد ودی اکسید نیتروژن و گردوغبار ( ذرات معلق 10-Pm ( محاسبه می شود .
وضعیت شاخص استاندارد
آلودگی(PS.I)
پاک 50-0
سالم 100-50
ناسالم 200-100
بسیار ناسالم 300-200
خطرناک 300 د
در مواقع آلودگی هوا چه باید کرد ؟
در روزهای بحرانی آلودگی هوا حتی الامکان از تردد در محدوده های مرکزی و پر ترافیک شهر اجتناب کنید . استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در سفرهای روزانه درون شهری خود را جایگزین خودروهای شخصی نمائید . فعالیت یا بازی کودکان در محیطهای باز را محدود نمائید . و افراد مسن یا افراد با بیماریهای قلبی ، ریوی نظیر آسم ، برونشیت مزمن و نارسائی قلبی از خروج از خانه اجتناب نمایند .
لایه اوزون
خورشید تنها ستاره منظومه شمسى مى باشد که کرات وسیارات در اطراف آن مى چرخند و از انرژى آن استفاده مى کنند.زمین نیز یکى از کراتى است که در أطراف خورشید در حال حرکت است .
فاصله میان زمین و خورشید حدود 149800000کیلومتر مى باشد ، که در این فاصله،زمین حدود 9^10×95/1 وات انرژى ازخورشید دریافت مى کند که ما تنها کسرى از آن (0000002/0) را استفاده مى کنیم . نور خورشید 27/8 دقیقه طول مى کشد که به زمین برسد.از صد در صد نورى که به زمین مى تابد تنها 30% آن بر اثر ذرات و مولکول هاى موجود در لایه هاى بالایى منعکس مى شوند بقیّه آن ها از لایه ها زمین عبور مى کنند و به زمین مى رسند.در واقع مى توان به جرأت گفت که حدود99%انرژى که به زمین مى رسد از خورشید وبقیه آن از ماه و کرات دیگر مى باشد.
نور سفید خورشید از میلیاردها میلیارد رنگ تشکیل شده است که هر کدام از این رنگ ها داراى طول موج و انرژى مخصوص به خود مى باشند، وما هنگامى که این نور را تفکیک مى کنیم به هفت رنگ تجزیه مى شوند که هر کدام از این رنگ ها از میلیاردها رنگ تشکیل شده اند;
پرتوهاى فوق بنفش داراى طول موج کوتاه و انرژى زیاد مى باشند .پرتوهاى فوق بنفش با انرژى زیادى که دارند براى تمام موجودات زنده خطرناک مى باشند وموجب سرطان پوست یا آفتاب سوختگى مى شوند .
خوشبختانه زمین در برابر این پرتوى خطرناک، محافظى بنام لایه اوزون دارد که از ورود پرتوهاى خطرناک به سطح زمین جلوگیرى مى کند. قبل از آنکه به بحث درباره برخورد پرتوهاى فوق بنفش و مولکول ها اوزون بپردازیم ابتدا به اطلاعاتى درمورد اوزون مى پردازیم.
اوزون چیست؟
دانشمندان لایه ها زمین را به چهار قسمت تقسیم مى کنند :
1- تروپوسفر (که نسبت به سطح دریا 12تا15 کیلومترارتفاع دارد)
2- استراتوسفر
3- مزوسفر
4- تروموسفر (خارجى ترین لایه زمین (
مولکول اوزون (o3)از یک مولکول اکسیژن و یک اتم اکسیژن که ناپایدار و واکنش پذیر مى باشد، تشکیل شده است . پیوند میان مولکول اکسیژن و اتم اکسیژن در مولکول اوزون بسیار ضعیف مى باشد و ممکن است با کوچکترین برخورد از هم جدا ویا با دریافت کوچکترین انرژى به حالت اولیه خود برگردند . لایه اوزون در لایه استراتوسفر زمین قرار دارد
در شب ها به دلیل عدم دسترسى به انرژى تابشى خورشید، ضخامت لایه اوزون کمتر از ضخامت آن در روز ها مى باشد. هنگامى که پرتوهاى فوق بنفش به مولکول ها اوزون برخورد مى کنند، پرتو هاى فوق ـ بنفش مقدار زیادى از انرژى خود را از دست مى دهند وبه پرتو هاى فرو سرخ تبدیل مى شوند ، و همچنین بر اثر این برخورد ، مولکول اوزون به مولکول اکسیژن واتم اکسیژن تبدیل مى شود و با تابش مجدد نور خورشید ، مولکول اوزون دوباره پدیدار مى شود.
مولکول هاى اوزون هرچند که براى ما مفید هستند اما وجود آن ها در لایه تروپوسفر (لایه اى که ما در آن زندگى مى کنیم) بسیار خطرناک مى باشند.
نیتروژن هاى پراکسید خارج شده از اگزوز موتورهاى دیزلى بر اثر تابش نور خورشید (عمل فتو شیمیایى) با مولکول هاى اکسیژن واکنش مى دهند و مولکول هاى اوزون را پدیدار مى کنند . چون در مولکول هاى اوزون اتم هاى اکسیژن فعال (رادیکالى) وجود دارد ، تنفس آن ،موجب اختلال در دستگاه تنفسى مى شود .
*حفره اوزون* تا سال 1980میلادى از سوراخى لایه اوزون خبرى نبود ؛ اما در سال 1985م ، دانشمندان از نازک شدن لایه اوزون در قطب جنوب خبر دادند. در آن زمان با تحقیقات انجام شده علت نابودى مولکول هاى اوزون را ،گاز هاى cfc (کلر و فلوئور و کربن) مى دانستند. گاز هاى cfc بعنوان گاز هاى خنک کننده در یخچال ها ،کولرها و همچنین در مواد پلاستیکى مورد استفاده قرار مى گیرند . در cfc ها اتم هاى کلر ناپایدار و واکنش پذیر مى باشند و هنگامى که گاز هاى cfc به لایه هاى بالا مى روند ، در لایه هاى بالا بر اثر برخورد با نور خورشید ،گاز هاى کلر آزاد مى شوند.
اتم هاى کلر در لایه استراتوسفر با مولکول هاى اوزون واکنش مى دهند. هر اتم کلر به تنهایى مى تواند 100000 مولکول اوزون را از بین ببرد . به همین دلیل در گستره جهانى ،در سازمان ملل متحد ،در معاهده اى بنام معاهده مونترال کشورها متعهد شدند که از تولید و فروش گاز هاى cfc خوددارى کنند ،و همچنین به کشور هاى فقیر این امکان را بدهند که بجاى استفاده از گاز هاى cfc ، از گاز هاى خنک کننده دیگرى استفاده کنند. ما مى دانیم که بیشترین کشور هاى صنعتى در نیم کره شمالى قرار دارند ، پس چرا در قطب جنوب لایه اوزون سوراخ شده است ؟! برای پاسخ به این سوال ، پژوهش های زیادی انجام شده است که بعضی از این پژوهش ها تاکنون در دست تحقیق است .
اخیراً دانشمندان علت ایجاد حفره در لایه اوزون را گرداب های سنگین ، که در قطب جنوب جریان دارند ، می دانند . در زمستان در طول شبهای قطبی، نور خورشید درتمام سطح قطب جنوب در دسترس نیست ، به همین دلیل در این قطب در لایه استراتوسفر طوفان هاى سنگینی گسترش مى یابند که به آن ها “گرداب قطبی”(polar vortex) مى گویند . گرداب قطبی می تواند ذرات سازنده هوا را تجزیه کند .
این گرداب ها باعث ایجاد ابرهاى سردی می شوند که بر فراز قطب جنوب جریان می یابند. که به این ابرها “ابر استراتوسفر قطبی” (polar stratosphere cloud) می گویند.اختصار آن psc است. Pscها بسیار سرد هستند و دمای آن ها حدود 80- سیلسیوس است.* Psc از نیتریک اسید تری هیدرات (nitric acid trihydrate) تشکیل شده است و با ابرهایی که ما آن ها را در آسمان می بینیم کاملاً متفاوتند. پس این ابرهای اسیدی می توانند لایه اوزون را تخریب کنند. “بنایراین با استناد به تحقیقات انجام یافته ،موارد زیر را می توان از عوامل موثر در تخریب لایه اوزون دانست:
1- حور زمین به گونه اى مى باشد که نور خورشید به قطب شمال بیشتر از قطب جنوب مى تابد به همین دلیل ضخامت لایه اوزون در قطب شمال بیشتراز ضخامت آن در قطب جنوب مى باشد ( زیرا ما گفتیم که پیوند میان مولکول اکسیژن و اتم اکسیژن در مولکول اوزون بسیار ضعیف مى باشد و ممکن است با کوچکترین برخورد از هم جدا ویا با دریافت کوچکترین انرژى(مانند انرژى تابشى خورشید ) به حالت اولیه خود برگردند)
2- از مورد دوم نتیجه مى گیریم که هواى قطب جنوب سردتر از هواى قطب شمال مى باشد ، بنابراین هواى گرم هنگامى که بر اثر جریان هایى به قطب جنوب مى روند ، چون سبک مى باشند ،به سمت بالا مى روند و موجب نابودى لایه هاى اوزون برفراز قطب جنوب مىشوند.
3- در زمستان نور خورشید کاملاً در تمام سطح قطب جنوب در دسترس نمی باشد، واین امر باعث کاهش دما و تشکیل ابرهای psc می شود .
4- ابرهای psc اسیدی هستند و به همین دلیل آن ها به لایه اوزون آسیب می رسانند.”
آلودگی محیط زیست
دید کلی
آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می‌گیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید میکند. بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند.
برفی که در نروژ می‌بارد مواد آلاینده‌ای به همراه دارد که منشا آن از انگلستان و آلمان است. یا باران اسیدی در کانادا نتیجه مواد آلاینده‌ای است که منشا آنها از ایالات متحده است. در آتن گاهی مجبور میشوند به علت آلودگی شدید هوا کارخانجات را تعطیل و رفت و آمد اتومبیلها را محدود کنند. شهرهای دیگر دنیا مانند مکزیکوسیتی ، رم و تهران نیز با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند. آلودگی دریاها ، رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و اقیانوسها و جنگلهای نیز نیز موضوع بحث جدی میباشند.
آلودگی محیط زیست و لایه ازن
یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت میکند. هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین میرسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان میشود
و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده میشود.
این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته میشود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله میکند و مولکول CLO را میدهد.
این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O2 و اتم Cl آزاد میشود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت میکند. از این روست، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.
حقیقت امر لایه ازن چیست؟
لایه ازون در قسمت شمالى زمین در سال 1980 بین 15تا20 درصد کاهش پیدا کرده است. براى رفع این مشکل جمعى ازبهترین متخصصان زمین شناسى هر سال براى تحقیق وجستجو دور یکدیگر جمع مى شوند .در سال 1992 پروکتیل مونترئال درباره’ لایه اوزون مطالعه و تحقیقى داشت که فهمید بزرگ شدن سوراخ لایه اوزون بستگى به آلودگى هوا و تولید مواد سمّى دارد.در همان سال سازمان ملل متحد و حفاظت از محیط زیست برنامه اى را طرّاحى کرد که این برنامه جهت محافظت و حمایت از محیط زیست و مخصوصا لایه اوزون به نام برنامهUNEPطراحى کرد که این برنامه جهت جلوگیرى از تولید مواد سمّى و مواد شیمیایى آلوده کننده،است.
مولکولهاى اکسیژن(O2) به اکسیژن اتمیک (O) تبدیل مى -شوند .اکسیژن اتمیک به سرعت با مو لکولهاى بیشترى ترکیب شده و به شکل اوزون مى شود .ان پوشش حرارتى که در سطح بالا رشد کرده و سلامتى لایه اوزون را به خطر انداخته است و این مورد باعث شده است که اگر استراتوسفر نباشد ما نتوانیم بدون آن زنده بمانیم . بالاى استراتوسفر مقدارى از آلودگى مضّر اشعه مادون بنفش را و همچنین تشعشعاتى از خورشید (امواج بین 320 تا 240) را که باعث مى شود لایه اوزون آسیب ببیند
و همچنین جان گیاهان به خطر بیفتد را جذب میکند.اشعه مادون بنفش با تابیدن نور مولکولهاى اوزون را میشکافد ولى اوزون مى تواند تغییر شکل بدهد و عکس العمل زیر ازآن حاصل میشود: O + O2 è مادون قرمز + O3 O2 + O è O3 همچنین اوزون در اثر عکس العمل زیر نابود میشود : O3 + O è O2 + O2 عکس العمل دوم با افزایش پیدا کردن ارتفاع آهسته انجام مى شود امّا عکس العمل سوم سریعتر انجام مى شود.
دربین همکارى عکس العمل ها تمرکز اوزون درحال تعا دل است. دربالاى اتمسفر اکسیژن اتمیک هنگا مى که اشعه مادون بنفش در سطح بالایى است، پیدا مى شود. در اثر حرکت استراتوسفر هواى متراکم ترى بدست مى آید وجذب اشعه ى مادون بنفش افزایش مى یابد و سطح اوزون به حد اکثر و تخمینا” km20مى رسد.همراه با تئورى کمپمن یک مشکل نیز وجود داشت که این مشکل در سال 1960 تشخیص داده شد
وحقیقت این بود که اوزون به وسیله عکس العمل 4 آهسته حرکت مى کرد و دیده نمى شود. گرم شدن زمین ترمیم حفره اوزون را به تعویق مى اندازد دانشمندان هشدار داده اند :پدیده گرم شدن زمین مى تواند تلاشها براى ترمیم حفره اوزون را که قرار بود تا سال 2050 انجام گیرد،حدود30سال به تعویق اندازد .این مو ضوع به رقم پیشرفتهایى است که باى از رده خارج کردن مواد شیمیایى مخرّب اوزون انجام شده است.
طبق گزارشى کاهش فراوانى در مصرف گازهاى ساخته دست انسان بنام (کلروفلورو کربن) پدید آمده است .اینها گازهایى هستندکه لایه محافظ زمین را مى خورند .دانشمندان گفتند:اگر کشورها مصمم به دنبال نمودن این روند باشند ،(حفره داخل لایه اوزون به آغاز به جمع شدن و کوچک شدن خواهد نمودتا اینکه ظرف 50 سال ترمیم خواهد شد . ) این جمع بندى و نتیجه گیرى توسط (مجمع بررسى فرایند هاى استراتوسفر و نقش آن در آب و هوا SPARC به عمل آمد .
این مجمع از صد ها کارشناس اقلیمى که دسامبر سال 1999در آرژانتین گرد هم آمدندو در سایه توجهات سازمان هواشناسى جهانى تشکیل جلسه دادند،شکل گرفته است. این دانشمندان هشدار دادند: حتّى اگر کاهش مصرف گازهاىCFC برآورده شود،پدیده گرم شدن زمین_که نتیجه تولیید گازهاى گلخانه اى با وجود کربن به عنوان عنصر اصلى آن است
و از سوختهاى سنگواره اى بدست مى آید _میتواند محلت ترمیم حفره اوزون را چند دهه به تعویق اندازد.به عنوان یک تناقض ، گرم شدن زمین ،جو را در نزدیکى سطح زمین حرارت میدهد اما لایه پایینى (استراتوسفر) یعنى جایى را که اوزون قرار دارد همچنان سرد نگه میدارد . این دماهاى پایین به ویژه درزمستان مسبب جمع شدن ابرهاى استراتوسفر در نواحى قطبى میشود .
این پدیده آغازگر واکنشهاى نابود کننده اوزون توسط مولکولهاى کلرى استکه توسط کلروفلورو کربن ها آزاد میشوند. پیش بینى هاى دایر بر این که حفره اوزون که بالاى قطب جنوب قرار دارد، به زودى کوچک خواهد شد با آخرین اطلا عات مغایرت دارد که نشان میدهد که این حفره درحال گسترش است وبه طور بى سابقه اى در چند سال اخیر بزرگ شده است.
تاریخچه سوراخ شدن لایه اوزون : ابتدا: جریان تاسف بار سوراخ شدن لایه اوزون در لایه زیر استرا توسفر در بالاى منطقه انتارکتیکا اولین بار در دهه هفتاد (1970 تا 1979)توسط یک گروه تحقیقاتى به نام BAS کشف شد .این گروه در مورد اتمسفر بالاى منطقه انتارکتیکا از یک ایستگاه تحقیقاتى که بسیار شبیه این عکس میباشد مشاهده مى گردند.
*اطلاعات ایستگاه تحقیقاتى هالى * ایستگاه تحقیقاتى BAS فالکر اولین بار در حالى تحقیقات را انجام داد که اندازه گیرى اولیه در سال1985براى اولین بار سوراخ شدن لایه اوزون آنچنان نگران کننده بود که دانشمندان تصور میکردند که دستگاهاى اندازه گیرى خراب است .آنها دستگاه هاى دیگرى جانشین آن دستگاه ها کردند تا آنکه نتایج بدست آمده اندازه گیرى هاى اولیه را تایید کرد .
چندماه بعد که سوراخ شدن لایه اوزون قابل مشاهده بود،(پس از مشاهده سوراخ شدن لایه اوزون تحقیقات قبلى تایید شد)از طرف دیگر اطلاعات ماهواره TOMS سوراخ شدن لایه اوزون را نشان نمى داد ،بدین دلیل که نرم افزارهایى که اطلاعاتى در مورد لایه اوزون میداد به صورتى برنامه ریزى شده بود که لا یه اوزون در منطقه کوچکى موردبررسى قرار مى گرفت .بررسى هاى بعدى ، اطلاعات بدست آمد
هنگامى که نتایج گروه BASمنتشر نشد،مورد تایید قرار گرفت و بیانگر این مطلب بود که سوراخ شدن لایه اوزون به طور سریع ودر مقیاس بزرگى بر بالاى منطقه انتارکتیکا انجام مى شود. اوزون لایه اى را در استراتوسفر تشکیل میدهد که منطقه استوا باریکتر و در دو قطب پهن تر است .میزان اوزون در بالاى سطح کره زمین به وسیله مقیاسى به نام DU Dobson units اندازه گیرى میشود که این میزان در منطقه استوایى در حدود 260DUاست و به میزان بیشترى در جاهاى دیگر است . این در حالى است تغییرات فصلى بسیار وسیعى اتفاق میافتد واین در حالى شکل مى گیرد و اشعه ماوراى بنفش در لایه استراتوسفر نفوذ میکند یا آن را مى شکافد.
آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی
بسیاری از مناطق شهری با پدیده آلودگی هوا روبه‌رو هستند که در جریان آن ، سطوح نسبتا بالایی از ازن در سطح زمین که جزء نامطلوبی از هوا در ارتفاعات کم است، در نتجه واکنش نور القایی آلاینده‌ها تولید میشود. این پدیده را مه دود نور شیمیایی می‌نامند و گاهی از آن به عنوان “لایه ازن در مکانی نادرست” از نظر تشابه آن با مسئله تهی شدن ازن استراسفر یاد می‌کنند. فرآیند تشکیل مه دود در واقع شامل صدها واکنش مختلف است که دهها ماده شیمیایی را دربرمی‌گیرد و بطور همزمان رخ میدهند. در واقع ، هوای شهرها را به “واکنشگاههای شیمیایی عظیم” تشبیه کرده‌اند.
پدیده مه دود شیمیایی ، نخستین بار در دهه 1940 در لوس آنجلس مشاهده شد و از آن زمان ، عموما به این شهر بستگی داده شده است. اما در دهه‌های اخیر با کنترل آلودگی هوا مسئله مه دود در شهر لوس آنجلس بطور نسبی تخفیف پیدا کرده است. از نظر کمی ، اکثر کشورها و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، حدی را برای حداکثر غلظت مجاز اوزون در هوا در نظر گرفته‌اند که در حدود 100ppb (میانگین غلظتها در طول زمان یک ساعت) است.
اوزون در هوای پاکیزه تنها به چند در صد این مقدار میرسد. واکنش دهنده‌های اصلی اولیه در یک پدیده مه دود نور شیمیایی ، اسید نیتریک ، NO و هیدروکربنهای سوخته نشده هستند که از موتورهای احتراقی درون سوز به عنوان آلاینده در هوا منتشر میشوند. جزء مهم دیگر در تشکیل مه دود ، نور خورشید است.
باران اسیدی
یکی از جدی‌ترین مشکلات زیست محیطی که امروزه بسیاری از مناطق دنیا با آن روبه‌رو هستند، باران اسیدی است. این واژه انواع پدیده‌ها ، از جمله مه اسیدی و برف اسیدی که تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسید از آسمان مطابقت دارد را می‌پوشاند. باران اسیدی دارای انواع نتایج زیان‌بار بوم شناختی است وجود اسید در هوا نیز احتمالا بر روی سلامتی انسان اثر دارد.
پدیده باران اسیدی در سالهای آخر دهه 1800 در بریتانیا کشف شد، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشی سپرده شد. باران اسیدی به نزولات جوی که قدرت اسیدی آن بطور قابل توجهی بیش از باران طبیعی (یعنی آلوده نشده)، که خود به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربونیک بطور ملایم اسیدی است، باشد، اطلاق میشود.
(CO2 (g) + H2O (aq) H2CO3(aq
از تفکیک جزئی H2CO3 پروتون آزاد میشود و PH سیستم را کم میکند.از اینرو PH باران طبیعی که آلوده نشده، از این منبع بخصوص حدود 56 است. تنها بارانی که قدرت اسیدی آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای بیشتر از این باشد، یعنی PH آن کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی میشود. دو اسید عمده در باران اسیدی ، HNO3 و H2SO4 است. بطور کلی ، محل نزول باران اسیدی در مسیر باد دورتر از منبع آلاینده‌های نوع اول ، یعنی SO2 و نیتروژن اکسیدها است. باران اسیدی به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول را دربردارند، بوجود می‌آیند. از اینرو باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دور برد آلاینده‌های هوا ، حدود و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.
مواد شیمیایی آلی سمی
واژه مواد شیمیایی سنتزی از طرف رسانه‌های گروهی برای توصیف اجسامی بکار میرود که عموما در طبیعت یافت نمی‌شوند. ولی توسط شیمیدانان از اجسام ساده‌تر سنتز شده‌اند. اکثریت مواد شیمیایی سنتزی که مصرف تجارتی دارند، ترکیبات آلی هستند و برای بیشتر آنها از نفت به عنوان منبع اولیه کربن در این ترکیبها استفاده شده است.
کربن با کلر ترکیبهای زیادی را تشکیل میدهد که به علت سمی بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات ، بسیاری از این قبیل ترکیبها کاربرد گسترده‌ای به عنوان آفت کش یافته‌اند. ترکیبات آلی کلردار دیگر بطور گسترده‌ای در صنایع پلاستیک و الکترونیک بکار برده شده‌اند.
شکستن پیوند کربن به کلر بطور مشخص دشوار است و حضور کلر همچنین واکنش پذیری سایر پیوندها را در مولکولهای آلی کم میکند. همین خاصیت به این معنی است که با وارد شدن ترکیبهای آلی کلردار به محیط زیست ، تخریب آنها به کندی صورت می‌گیرد و بیشتر تمایل به جمع شدن دارند و به این علت به معضل بزرگ محیط زیست محیطی تبدیل شده‌اند. اجسام آلی سمی که بطور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: انواع آفت کشها ، حشره کشهای سنتی ، حشره کشهای آلی کلردار ، ددت ، توکسافنها ، کاربامات ، حشره کشهای آلی فسفات‌دار ، علف کشها و ; .
آلودگی آبها
آب ، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها ، معضل بزرگ زیست محیطی محسوب میشود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی ، هر روزه با پیشرفت روز افزون آن مواجهیم.
آب
بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای رو به پیشرفت بطور عمده به علت نبودن آب آشامیدنی سالم است. بدون آب سالم جایی برای سلامت جامعه و رفاه وجود ندارد. تدارک آب سالم برای جامعه یکی از موثرترین و دائمی‌ترین فناوریها برای بهبود سلامت جامعه و مردم است.
آب سالم و پاکیزه آبی است که:
1-بدون عوامل زنده بیماریزا باشد.
2-بدون مواد شیمیایی زیان آور باشد.
3-طعم مطبوع داشته باشد.
4-قابل استفاده برای مصارف خانگی باشد
آبی را آلوده (Contaminatedy) گویند که:
1-دارای عوامل بیماریزای عفونی یا انگلی باشد.
2-مواد شیمیایی سمی داشته باشد.
3-دارای ضایعات و فاضلاب صنعتی و ; باشد.
آلودگی آب (Water Pollution) و خطرهای آن
آب به مفهوم شیمیایی هرگز خالص نیست و انواع ناخالصیها را چه بصورت تعلیق یا حل شده دارد. این ناخالصیها عبارتند از: گازهای حل شده مانند هیدروژن سولفید (H2S) ، مواد معدنی مانند نمک کلسیم و جانداران ذره بینی.
خطرهای آب آلوده را میتوان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
• خطرهای زیست شناختی: این خطرها عبارتند از بیماریهای منتقله بوسیله آب به سبب عامل زنده بیماری زا ، یا یک میزبان آبزی موجود در آب ، مانند هپاتیت‌های ویروسی.
• خطرهای شیمیایی: آلاینده‌های شیمیایی عبارتند از: حلالهای شوینده ، سیانیدها ، فلزات سنگین ، مواد سفید کننده و ; در بسیاری از کشورهای پیشرفته که بیماریهای واگیردار قابل انتقال بوسیله آب تقریبا از بین رفته‌اند ، هم اکنون به آلاینده‌های شیمیایی بیشتر توجه میشود.
سختی آب و بیماریهای قلبی – عروقی
گزارشهای رسیده از چند کشور ، رابطه معکوس آماری بین سختی آب آشامیدنی و میزان مرگ به علت بیماریهای قلبی – عروقی را نشان داده است. در مناطقی که آب آشامیدنی آنها سبک است، شیوع بعضی بیماریها مانند آرتریو اسکلروز قلب ، بیماری استهاله‌ای قلب ، پرفشاری خون ، مرگ ناگهانی با منشا قلبی و عروقی و مخلوطی از این بیماریها بیشتر شده است.
آلودگیهای بیولوژیکی آب
آلودگیهای میکروبی آب ممکن است اتفاقی باشد ولی اکثر آلودگیها به علت دفع بدون توجه فاضلابهای خانگی – شهری و یا صنعتی در آبهای جاری و همچنین فاضلابهای زراعی بخصوص از محل نگهداری حیوانات و یا آبیاری مزارع آلوده و ورود آنها به آبهای سطحی است. فاضلابها حاوی مقادیر زیاد و متنوع میکروارگانیسمها است که بعضی از آنها ممکن است پاتوژن (بیماریزا) باشند. فاضلاب صنعتی حاوی مقادیر زیاد مواد آلی هستند. از بیماریهایی که بوسیله آبهای آلوده منتقل میشوند به موارد زیر میتوان اشاره کرد. وبا ، حصبه ، شبه حصبه ، بیماری اسهال کودکان و ; .
فلزهای سنگین و شیمی خاک
بسیاری از فلزهای سنگین برای انسان سمی هستند و چهار فلز جیوه (Hg) ، سرب (pb) ، کادمیم (Cd) و آرسنیک (As) فلزهایی هستند که بعلت کاربرد گسترده ، سمیت و توزیع وسیع آنها بیشترین خطر را از نظر زیست محیطی دارند. البته هیچ یک از این عنصرها هنوز به آن اندازه در محیط زیست پخش نشده که یک خطر گسترده بشمار آید.
به هر حال ، هر یک از آنها در بعضی از محلات در سالهای اخیر در سطوحی سمی یافت میشود. این فلزها بطور عمده از مکانی به مکان دیگر از طریق هوا منتقل میشوند و این انتقال معمولا به صورت گونه‌هایی که روی ماده ذره مانند معلق ، جذب سطحی شده یا در آن جذب شده است، صورت می‌گیرد.
تولید انرژی و آثار محیطی آن
بسیاری از مسائل زیست محیطی ، نتیجه غیر مستقیم تولید و مصرف انرژی ، بویژه زغال سنگ و بنزین است. ذخایر زغال سنگ در دنیا از مجموع نفت ، گاز طبیعی و اورانیوم خیلی بیشتر است. از اینرو مصرف زغال سنگ برای تولید انرژی صنعتی نه تنها ادامه خواهد یافت،
بلکه احتمالا به مقدار زیادی بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هندوستان که ذخایر زیادی از این ماده دارند، افزایش می‌یابد. از سوزاندن زغال سنگ مقدار زیادی SO2 و CO2 که آلاینده هستند تولید میشود. بحث انرژی هسته‌ای و سایر منابع انرژی نیز جای خود دارد.
